بازگشت
سه قرن ادبیات رئالیستی روس
نصرت شاد نصرت شاد

                 از تزارها تا رفقا ، ادبیات روس  

 

ادبیات همیشه انعکاس نوعی جهانبینی اجتماعی نویسنده و زمان خود بوده است . گرچه منابعی اشاره به وجود ادبیات روس از قرن 11 میلادی می نمایند ولی غالب کتابهای تاریخ ادبیات از قرن 17 به معرفی ادبیات این کشور میپردازند . ادبیات روس یکی از مهمترین ادبیات ملی جهان است که سهمی مهم در ادبیات جهانی دارد . از قرن 11 میلادی آثار و نویسندگانی به زبان اسلاو شرقی وجود داشته اند . در زمان تزارها، اروپایی نمودن جامعه و فرهنگ روس بیش از 120 سال طول کشید . در دهه 30 قرن بیست، مکتب ادبی رئالیسم سوسیالیستی کوشید تا مکتب ادبی حاکم در شوروی سابق گردد .

    روسها وابسته به خانواده زبانی و قومی اسلاو هستند . قرنها ترکهای تاتار و خزرها از همسایگان جنوبی اسلاوهای روس بوده اند . در سال 988 میلادی ، مسیحیت دین رسمی روسیه شد . تاتارها بعدها سه قرن بر روسیه حاکم شدند . سرانجام خانواده رومانف در سال 1613 به تخت سلطنت روسیه نشست . پتر کبیر در سال 1689 تزار روسیه شد و 30 سال حاکم این کشور بود . وی میگفت که او " آموزنده ای میان آموزنده ها است " . وی در ابتدا شغل کشتی سازی را آموخته بود .

روسیه آنزمان با جمعیتی میان 12-8 میلیون نفر از جمله کشورهایی با جمعیت متوسط در اروپا بود . شهر پتروگراد در سال 1703 بنا شد و در سال 1712 پایتخت روسیه گردید . در جنگ 1722 روسیه تزاری سواحل جنوبی و غربی دریای خزر را اشغال نمود . پتر کبیر توانست از نظر نظامی بر علیه کشورهای همسایه خود مانند سوئد ، ترکیه ، و ایران پیروز شد . پتر کبیر خود را تزاری فرهنگی میدانست که تحت تاثیر فلسفه لایبنیتس بود و سه بار شخصا با وی ملاقات نمود .

بر اثر قرنها جدایی روسیه از اروپا ، جنبش رنسانس و هومانیسم با تاخیر فراوان در قرن 17 وارد روسیه شد . روسها بعدها از نظر ادبی ، استاد فرم رمان و داستان نویسی روایتی در جهان شدند . ادبیات روس از آغاز ادبیاتی با جریان غالب رئالیستی بوده . در قرن 18 و 19 ادبیات رئالیسم انتقادی و از دهه 30 قرن بیست، مکتب رئالیسم سوسیالیستی در روسیه غالب شدند

میان سالهای 1869-1854 پوشکین نماینده ادبیات هنری استتیک، و گوگول نماینده ادبیات اجتماعی و انتقادی بودند . در زمان استالین، مکتب رئالیسم سوسیالیستی، ادبیات مدرن را به بهانه بورژوایی بودن رد نمود و آنرا نتیجه بحران جهان سرمایه داری دانست . تاریخ ادبیات روس در بند دگم های ادبیات رئالیستی، سالها به انکار ادبیات دوره باروک  در ادبیات روس پرداخت .

در سال 1750 در روسیه تزاری چند نویسنده محدود بیشتر وجود نداشت . بعد از به قدرت رسیدن پتر کبیر،  یک قرن و نیم طول کشید تا ادبیات روس محبوبیت جهانی یافت . صفات اروپایی ادبیات روس به سبب دو پایتخت مسکو و پتروگراد قرنها گوناگون بودند ؛ پتروگراد بیشتر نماینده ادبیات غربی طرفدار هلند ، آلمان ، و فرانسه شد، و مسکو مبلغ ادبیات ملی روس و استقلال ادبی بود ، گرچه حاکمانی مانند تزار پاول ، نیکلاوس اول و استالین خواهان استقلال فرهنگی از اروپا بودند ، ادبیات روس ولی نتوانست از ادبیات اروپایی بی تاثیر بماند . حتی ریشه های فرهنگ اسلاوگرایان و غرب گرایان روسیه در روشنگری راسیونالیستی و فلسفه فرهنگی رمانتیک اروپا بودند، یعنی ادبیات آینه گفتمان میان این جریانات سیاسی فرهنگی گردید . در سال 1999 در جشنی به مناسبت 200 مین سال تولد پوشکین گفته شد که او باید نقطه وحدت تمام روسها گردد .

ادبیات روس میان سالهای 1790-1700، میان باروک و کلاسیسم بود . در روسیه پیش از انقلاب اکتبر، مکتبهای ادبی مانند باروک ، کلاسیسم ، احساسات گرایی ، و روکوکو حاکم بودند . در تاریخ فرهنگی روسیه سه زن تزار بنامهای آنا ، الیزابت ،و کاترینیای دوم نقش مهمی داشتند . اشاره میشود که در زمان کاترین دوم، ادبیات روی تخت سلطنت تزاری حاکم بود . وی با دیدرو ، آلمبرت ، و ولتیر رابطه حضوری و مکاتبه ای داشت . دیدرو کوشید تا در سال 1774 او را برای لغو نظام مالک الرعیتی قانع نماید .

در سال ،1748 آکادمی علوم ، و در سال ،1755 دانشگاه مسکو و مرکزی برای تحقیق و تبلیغ ادبیات افتتاح شدند . کاترین دو م، تزاری مشوق ادبیات بود که به نشر مجله ای ادبی با عنوان " همه چیز " نیز گردید . در قرن 18 اشرافیت روس بود که به دلیل باسواد بودن ، قشر حامل ادبیات گردید . لوموسف یکی از آغازگرایان رفرم زبان و تئوری ادبی در روسیه تزاری است . در سال 1739  زبان اسلاوکلیسایی جای خود را به عناصر زبان امروزی روسی داد . گرچه لوموسف خود را خادم دولت و سلطنت تزار میدانست ، از زمان او زبان ادبی امروزی روس آغاز به رشد نمود و زبان رسمی روسیه فعلی شد .


March 2nd, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات